Foto: Dkoi/Shutterstock
De afgelopen Deep Dives gingen met name over stablecoins en fiat-currencies. Toch is een belangrijk onderwerp nog maar amper aan bod gekomen: de CBDC. Als het aan centrale banken en overheden ligt, dan is dit de toekomst van geld. CBDC staat voor ‘Central Bank Digital Currency’. Zoals de naam al suggereert vormt dit een volledig digitale versie van een bepaalde fiat-valuta. Maar de euro is toch al praktisch digitaal? Wat heeft het dan voor een nut om de euro ‘nog een keer’ te digitaliseren? Het ligt iets ingewikkelder dan dat. In dit artikel lees je waarom het begrip CBDC bestaat en waarom de grootschalige introductie ervan waarschijnlijk één van de meest ingrijpende doch onopvallende gebeurtenissen van de afgelopen decennia zal zijn.
Het klopt inderdaad dat centrale banken een flinke vinger in de pap hebben als het gaat om digitalisering van valuta. Sterker nog, zonder de centrale bank zou het systeem helemaal niet zo goed functioneren als dat het nu doet. Elke bank heeft een rekening bij de centrale bank, waar het geld kan storten en op kan nemen. Echter gaat het om niet meer dan slechts een paar getallen op een server van de centrale bank, die in theorie fungeren als een IOU (een claim) op het ‘echte geld’, of dat nou fysieke valutabiljetten of het goud van de centrale bank is. Maar het is erg onhandig om al dat geld te moeten printen. Dan moet er een hoop worden bijgedrukt, en in een digitale wereld is dat niet zo zinvol en bovendien erg duur.
CBDC’s onderscheiden zich van het bestaande systeem in het feit dat het cryptografische valuta zijn, net als vrijwel alle andere cryptocurrencies. Elke transactie staat in principe ergens in een database, al ligt het voor de hand dat de database niet publiek is. Het komt immers van een centrale bank. Inmiddels begint het steeds duidelijker te worden hoe het nieuwe systeem er uit zal komen te zien. Zo zit het project van China al in de testfase, en onlangs heeft de Amerikaanse centrale bank (de Federal Reserve) een whitepaper gepubliceerd waarin het uitlegt wat het precies van plan is met zijn eigen CBDC op basis van de dollar.
Minder frictie, (bijna) hetzelfde systeem
In het nieuwe systeem gaan transacties waarschijnlijk zo snel dat het vrijwel onmogelijk wordt om op een volledig anonieme manier geld te versturen. Het huidige systeem is met een reden op een bepaalde manier opgezet. Het kost over het algemeen veel moeite om een bankrekening op te zetten, zeker in een westers land. Je hebt dan bijvoorbeeld een geldig identificatiebewijs nodig. Daarnaast is het niet al te gemakkelijk om als Bond-crimineel één-twee-drie geld van de ene kant van de wereld naar de andere kant te sturen. Dat geldt zeker als het gaat om internationale transacties tussen landen met een verschillende valuta.
Een transactie via het veelgebruikte Swift-betalingssysteem kan tot een paar werkdagen duren, helemaal als je het geld omzet naar een minder gebruikte valuta. De filmscènes waarin geldt binnen een paar seconden via tien verschillende banken de bankrekening van bestemming bereikt zijn dus niet echt. Voor wetshandhavers is dit een voordeel. Als geld dan bijvoorbeeld van een malafide rekening wordt verstuurd, dan kan het geld met een beetje geluk worden bevroren bij de ontvangende bank. De frictie heeft dus nut, maar het vertraagt ook onnodig economische activiteit.
Hier vormt een CBDC een oplossing voor. De Federal Reserve onderzoekt volgens de whitepaper of blockchain gebruikt kan worden, en ook wordt specifiek genoemd dat het een gecentraliseerde blockchain zal zijn. Opvallender is dat er wordt gesproken van technieken voor ‘wholesale payments’ tussen banken. Het zou dus kunnen dat er wordt gewerkt aan een gescheiden betalingssysteem, één voor consumenten en één voor financiële instituten.
Ook wordt gesproken van real-time transacties tussen banken en voor consumenten, wat in principe betekent dat je ook in het weekend en buiten werktijden om geld kunt versturen en dat het veel sneller van en naar je rekening kan gaan. De Amerikaanse centrale bank noemt dit FedNow, wat in 2023 operationeel moet zijn.
Het huidige financiële systeem wordt praktisch op een blockchain gezet. Het systeem zelf zal dus vermoedelijk ongeveer hetzelfde blijven, met min of meer dezelfde belangrijke delen als nu. Vermoedelijk zul je je geld nog steeds via een derde partij naar het buitenland sturen. Financiële markten maken gebruik van geldmarktfondsen om de markten liquide te houden, zodat grote handelaren zonder problemen kunnen kopen en verkopen. Het is aannemelijk dat deze fondsen directer met de centrale bank verbonden zullen zijn, maar vermoedelijk zullen ze blijven bestaan.
Bier en pizza
Surveillance lijkt het belangrijkste onderscheidende aspect te zijn. Om het systeem sneller te laten werken is het kennelijk noodzakelijk om transacties beter zichtbaar te maken. Wel wordt privacy voor consumenten als belangrijk aspect genoemd, je kunt de transacties van de buurman dus niet bekijken.
Het huidige hoofd van de ECB, Christine Lagarde, was voorheen het hoofd van het International Monetary Fund (IMF). In 2018 schreef ze hoe zij de toekomst van een nieuwe centraal uitgegeven digitale valuta zou zien. Ze benadrukt dat een overheid of financieel instituut niet zomaar de mogelijkheid zou hebben om transacties in te zien. Vermoedelijk houdt dit in dat er juridische beperkingen en verplichtingen zijn voor banken, overheden en andere instituten.
Ook kunnen er programmeerbare aspecten zijn. In het artikel noemt Lagarde een mogelijke correlatie tussen verzuimen van hypotheekbetalingen en het kopen van bier en diepvriespizza.
Wat kun je doen als je zin hebt in bier en pizza, maar je geen zin hebt in een lagere kredietscore? Vandaag de dag zou je cash geld gebruiken. Maar zou een nieuw betalingssysteem je een zetje naar het broccoli-eiland geven? — Christine Lagarde, voormalig hoofd van het IMF in een toespraak uit 2018
Dat is natuurlijk een vergaande maatregel en het is de vraag of dit inderdaad doorgevoerd zou worden. Als je je bedenkt dat er gebruikgemaakt zou kunnen worden van geautomatiseerde algoritmen die automatisch dit soort berekeningen maken, dan is het wellicht minder vergezocht. Bij het IMF denken ze duidelijk dat het nut heeft.
Wat betekent dit voor andere cryptocurrencies?
Andere landen werken ook aan CBDC’s, waaronder Europese landen via de Europese Centrale Bank. Het Europese financiële systeem heeft erg veel weg van die van de Verenigde Staten. Er zullen kleine verschillen zijn tussen de verschillende CBDC’s, maar meer dan kleine juridische en praktische verschillen zal het waarschijnlijk niet zijn.
Wat de cryptovaluta waar wij meer geïnteresseerd in zijn betreft, daar zal het niet al te veel invloed op hebben. Andere cryptovaluta staan in principe los van CBDC’s, zelfs als het gaat om stablecoins. Het enige wat we echt kunnen verwachten is dat het systeem een stuk sneller wordt. Dat kan invloed hebben op de snelheid waarmee het geld zelf rondgaat in de economie (de velociteit). Alhoewel, dit hangt met name af van het gedrag van mensen in de economie en niet van het systeem zelf.
Waarschijnlijk zul je van de overstap op CBDC’s niet eens veel merken. Toch zegt dat niets over hoe ingrijpend het zal zijn. Het is de eerste keer in de geschiedenis dat een overheid, onder de juiste (juridische) omstandigheden, in staat is om zonder fouten alle transacties in te zien.
