Technische analyse: voor veel cryptocurrency traders is het de heilige graal voor het maken van winstgevende trades. Maar waar komt het idee van technische analyse eigenlijk vandaan en wat zijn de fundamenten van deze vorm van analyse? Lees verder in dit uitgebreide artikel om daar achter te komen door te leren over prijs, volume, charts en bars, momentum-indicatoren en meer.
Een korte noot: technische analyse is een zeer groot veld. Dit rapport biedt inzicht in de basis en fundamenten van technische analyse maar gaat verder niet in op de analyses zelf omdat dit simpelweg teveel stof is. Wel worden verwijzingen gegeven naar goede naslagwerken en/of boeken.
Waarom technische analyse?
Bij fundamentele analyse wordt gepoogd de intrinsieke waarde van een activa te bepalen. Hierbij wordt onder andere naar economische, industriële en asset-specifieke factoren (bijvoorbeeld de financial statements, management, etc.) gekeken, maar eigenlijk alles wat een analist kan helpen om de intrinsieke waarde van een asset te bepalen kan hierbij worden gehaald. Het principe is als volgt: Is de intrinsieke waarde (volgens de analist) hoger dan de huidige koers van het aandeel reflecteert? Dan dien je het aandeel te kopen (long). Is de intrinsieke waarde van het aandeel lager? Dan dien je het aandeel te verkopen (short). Je kunt je voorstellen dat een dergelijke analyse voor bijvoorbeeld aandelen, waarbij een gigantische hoeveelheid data, transparantie en vergelijkend materiaal aanwezig is, dit een populaire en zelfs winstgevende vorm van analyse-vorming kan zijn. Hoewel een beperkte vorm van fundamentele analyse bij cryptocurrencies zeker mogelijk is geniet dit, als gevolg van de beperkte hoeveelheid data, transparantie en benchmark-mogelijkheden, niet de voorkeur van het overgrote deel van de investeerders. Technische analyse is namelijk veel eenvoudiger en maakt enkel gebruik van twee factoren: prijs en volume. De basisgedachte is namelijk dat alle fundamentele kennis is verwerkt in de prijs. Het is hierdoor dat, zodra enige liquiditeit in een cryptocurrency stroomt, een groot scala van analysemogelijkheden ter beschikking komt die haar sporen over de afgelopen decennia in steeds meerdere mate heeft verdiend. Cryptocurrencies zijn nog steeds zeer nieuwe asset-vormen waarbij de markt nog steeds zoekt naar nieuwe en betere methoden voor het nauwkeurig bepalen van de waarde, maar technische analyse lijkt tot op heden de beste en sowieso meest populaire methode om dit te doen. Technische analyse is dus gestoeld op prijsactie en het volume. Laten we hier eens wat verder op ingaan.
Prijs versus volume
Alle kennis en informatie die beschikbaar is zit in de prijs verdisconteerd dus waarom zou ik mij bezig houden met fundamentele analyse? Dit zou een typische uitspraak kunnen zijn van een echte technische analist. We stemmen met ons geld en de grafiek van een asset (in dit geval een cryptocurrency) laat dit democratische proces zien. De koers kun je zien als het resultaat van de stemming en het volume als het aantal stemmen. Gebeurt een bepaalde koers-swing met veel volume dan hebben veel marktparticipanten ‘gestemd’ dat de koers hoger of lager diende te zijn. Gebeurt een koers-swing met een relatief laag volume dan heeft deze stemming plaatsgevonden met weinig participanten en kun je ook stellen dat de waarde van deze stemming lager is.
Charts and bars
De grafieken zijn de arena voor de technische analist en hierop staan de prijs en volume op weergegeven. De meest voorkomende grafiek is de traditionele chart met zogenaamde candlesticks (afbeelding 1), maar daarnaast zie je ook nog wel eens een bar chart (afbeelding 2) of een line chart (afbeelding 3), of de minder bekendere Heikin Ashi chart. In dit verslag gaan we echter dieper in op de candlestick chart omdat deze chart het meest gebruikt wordt en tevens de meeste inzichten biedt.
Afbeelding 1: Candlestick chart
Afbeelding 2: Bar chart
Afbeelding 3: Line chart
Candlestick charts komen initieel uit Japan waar dit ongeveer begin 1700 werd ontwikkeld door Munehisa Homma die zich specialiseerde in de handel van rijst-futures en een systeem ontwikkelde om de dagelijkse prijzen en de fluctuaties hierin te noteren. Een candlestick bestaat uit vier componenten: opening price, closing price, high en low, zoals ook te zien in afbeelding 4.
Afbeelding 4: Candlesticks
Alleen al op basis van de vormen en patronen van candlesticks kunnen volledige analyses worden gemaakt. Zo laat een lange wick aan de bovenkant van een candle (upper shadow in afbeelding 4) sterke overhead weerstand zien. Dit komt bijvoorbeeld doordat de koers van een asset initieel flink omhoog gaat, maar vervolgens veel verkopers ervaart waardoor de koers naar beneden wordt gedrukt en er uiteindelijk een lange schaduw ontstaat. Een lange schaduw aan de onderkant van een candlestick vertelt ons het tegenovergestelde: de koers dook eerst flink naar beneden om vervolgens veel support te vinden (lees: meer kopers dan verkopers) en hoger te sluiten. De bodies (het verschil tussen de opening en de close) van een candle vertellen ons weer een heel ander verhaal. Een lange body laat bijvoorbeeld zien dat de koers een hele duidelijke richting heeft gekozen (bullish of bearish) en een hele kleine body (wanneer de opening- en de closing-prijs heel dicht bij elkaar liggen) laat bijvoorbeeld zien dat er veel onduidelijkheid is en de markt in een stand-off verkeert. Je ziet al snel dat de candles en grafieken tot leven komen zodra je de actie achter de candlesticks begint te zien en te begrijpen. Candlesticks vertellen letterlijk het verhaal van (honderd)duizenden marktparticipanten en, hoewel dit uiteraard niet vertelt wat er in de toekomst gebeurt, biedt het wel enorm veel inzichten die op hun beurt weer de basis vormen voor de formulering en uitvoer van een strategie. Mocht je meer willen leren over candlesticks dan is er een boek in het bijzonder dat zeer de moeite waard is en dat is het boek: Japanese Candlestick Charting Techniques van Steve Nisson.
Afbeelding 5: Candlestick wicks
Tijdframes
Grafieken kunnen worden geplot op verschillende tijdframes. Zo wordt er bij een dagelijkse grafiek een enkele candlestick per dag ‘geproduceerd’. Bij de 4-uur grafiek komt er bijvoorbeeld iedere vier uur een candlestick bij. Hoe korter het tijdsframe van een grafiek des te nauwkeuriger het koersverloop kan worden gevolgd, maar des te meer ruis je ook ziet. Grafieken met een korte tijdsframe (soms zelfs tot een minuut) worden vaak gebruikt door day traders terwijl grafieken met langere tijdframes zoals een week of maand meer door trendvolgende investeerders worden gebruikt.
Leading versus lagging
Voordat we beginnen is het goed om even aan te stippen dat er hoofdzakelijk twee verschillende soorten indicatoren zijn: leading en lagging. Leading indicatoren vertellen iets over de toekomst terwijl lagging indicatoren vooral inzicht bieden over het verleden. Enkele voorbeelden van lagging indicatoren zijn bijvoorbeeld moving averages (MA’s) en bollinger bands zoals die hieronder ook worden beschreven. Voorbeelden van leading indicatoren zijn de Relative-Strength-Index (RSI) en de stochast daarvan.
Moving averages en MACD
Candlestick charts zijn een weergave van de prijs (high, low, opening, close), maar op basis van de prijs en het volume kunnen ook veel indicatoren worden gemaakt die inzichten en perspectieven bieden en bijdragen aan het verhaal dat de markt vertelt. Een van de meest bekende indicatoren hierbij is de simple moving average, vaak afgekort als SMA of gewoonweg MA. Een moving average is niets anders dan het gemiddelde van de closing-prijzen van een asset over een bepaalde tijdsperiode. De 50-dagen MA bijvoorbeeld geeft het gemiddelde koersverloop weer over de laatste 50 dagen en de 21-uur MA geeft de gemiddelde koers van de afgelopen 21 uur weer. MA’s bieden inzicht in de trend van een koers omdat ze de soms grote fluctuaties en daarmee de ruis van een koers weg filteren. Een MA is een typische trendvolgende en lagging indicator omdat deze is gebaseerd op historische prijzen.
Een andere veel voorkomende trend indicator is de zogenaamde MACD ofwel de Moving Average Convergence Divergence. Deze indicator is deels ook een momentum indicator en geeft de verhouding weer tussen twee verschillende MA’s; meestal de 12-dagen en 26-dagen MA (indien op de dagelijkse grafiek). De 26-dagen MA beweegt uiteraard langzamer dan de 12-dagen MA en hierdoor is goed te zien hoe de korte termijn trend zich verhoudt tot de lange termijn trend. Een 9-dagen exponentiële* MA van de MACD zelf wordt vervolgens geplot als een zogeheten signal line.
*een exponentiële MA lijkt op een gewone MA, echter wordt bij een exponentiële MA meer waarde gehecht aan recentere prijzen dan aan prijzen die verder in het verleden liggen.
Momentum indicatoren
Een andere veel gebruikte vorm van indicatoren zijn de zogeheten momentum indicatoren. Momentum indicatoren bieden inzicht in de snelheid van prijsveranderingen en werden voor het eerst benoemd door J. Welles Wilder in het klassieke boek New Concepts in Trading Systems; ook een aanrader overigens. Bekende momentum indicatoren zijn de Relative-Strength-Index (RSI) de Stoch-RSI (wat eigenlijk weer een afgeleide is van de RSI, oftewel, een indicator die aangeeft hoe snel een RSI af of toeneemt) en de Commodity-Channel-Index (CCI).
Omdat momentum indicatoren afgeleide zijn van de prijs en daarmee dus de snelheid van de prijsveranderingen weergeven worden deze indicatoren gebruikt om zogeheten overbought en oversold situaties weer te geven. Met andere woorden. Indien de snelheid van de prijsverandering afneemt en daarmee dus ook de kracht, dan bieden deze indicatoren daarin een grafisch inzicht. Indien je dieper op deze materie ingaat dan ontstaat ook hier een heel scala aan perspectieven en inzichten, want ook hier geldt dat op basis van deze indicatoren weer verschillende patronen zijn te maken zoals bullish en bearish divergences, maar daar wellicht meer over in een ander bericht.
Volume en volatiliteit indicatoren
Naast de bovengenoemde trend en momentum indicatoren zijn er ook verschillende indicatoren die enkel ingaan op de volatiliteit, het volume of beide van een asset. Enkele voorbeelden van volume indicatoren zijn: on-balance volume, Chaikin money flow en Klinger volume oscillator. Een voorbeeld van een populaire en specifieke volatiliteit indicator is bijvoorbeeld de Bollinger-bands.
Patronen
Buiten de indicatoren om die dus altijd een afgeleide zijn van de prijs en/of het volume en nooit op zichzelf staand, zijn er ook de zogenaamde patronen. Patronen zijn combinaties van bijvoorbeeld candlesticks die een bepaald verhaal vertellen. In het hoofdstuk Charts and Bars werd al beschreven hoe lange wicks iets kunnen vertellen over weerstand en/of support, maar naast dit zijn er ook patronen zoals de bekende head and shoulders, Inverted head and shoulders, bullish/bearish flags (descending/ascending) triangles etc. Goede boeken om verder te komen in de wereld van patronen zijn de eerder genoemde Japanese Candlestick Charting Techniques van Steve Nisson en het boek Getting Started in Technical Analysis van Jack Schwager. Daarnaast zullen we in een volgend rapport ook dieper ingaan op verschillende patronen en hun betekenis. Wat ik voor nu belangrijk vind om te vertellen is dat indicatoren afgeleiden zijn van prijs en volume, terwijl patronen zich richten op de combinatie van verschillende candlesticks op een grafiek.
Beperkingen van technische analyse
Technische analyse biedt, zeker in het huidige landschap van cryptocurrencies, veelal waardevolle info en inzichten. Des te meer omdat fundamentele analyse als gevolg van de lage transparantie en het nieuwe karakter van deze asset class nog veelal lastig lijkt. Desalniettemin zijn er ook een aantal beperkingen aan technische analyse die niet over het hoofd mogen worden gezien en welke in acht moeten worden genomen bij het maken van gezonde analyses en investeringen. Ik som ze hieronder op.
- Lage liquiditeit betekent vaak lage betrouwbaarheid. Hoe lager de liquiditeit (lees volume) des te fragieler de data en betrouwbaarheid van indicatoren en patronen. Indicatoren en patronen op basis van een laag volume kunnen namelijk eenvoudiger verkeerde inzichten geven dan wanneer dezelfde patronen tot stand komen met een hoge mate van volume. Aangezien vooral veel altcoins vaak last hebben van een lage liquiditeit is technische analyse voor deze assets soms problematisch.
- Relatief grote hoeveelheid retail traders die voornamelijk handelen met emotie. Een van de redenen waarom technische analyse goed werkt is omdat veel investeerders naar dezelfde indicatoren kijken en het daarom deels een self-fulfilling prophecy wordt. Retail traders met weinig of geen verstand van grafieken handelen echter vaker uit emotie en dat is in mijn optiek ook een van de redenen waarom de volatiliteit zo groot kan zijn bij cryptocurrencies. Naarmate het volume en de hoeveelheid professionele traders toeneemt zal de waarde van en betrouwbaarheid van technische analyse in mijn optiek ook toenemen.
- Lage transparantie van cryptocurrencies zorgt er ook voor dat niet alle informatie altijd juist is verwerkt in de prijs. Een aanname die wel een fundament vormt voor technische analyse.
Afsluiting
Technische analyse is een belangrijk fundament en onderdeel voor het maken en uitvoeren van een gezonde investeringsstrategie. De basis van technische analyse is volledig terug te vinden in prijs versus volume en het is het resultaat van talloze beslissingen en trades van talloze traders. Op basis van deze twee drivers, prijs en volume, zijn weer vele indicatoren en patronen afgeleid die de trader iedere keer een deel van het verhaal openbaren dat achter die prijs en het volume schuilt. Door middel van patronen en indicatoren komt de grafiek tot leven en is een trader in staat zinvolle inzichten te krijgen in het sentiment en de richting van een koers. Desalniettemin heeft technische analyse ook haar beperkingen, maar zolang een trader deze beperkingen begrijpt en zinvol weet te mitigeren biedt technische analyse een waardevolle partner voor het maken van winstgevende investeringen.
