Kennisbank
Wat is CBDC?
CBDC is een afkorting van Central Bank Digital Currency en betekent dus letterlijk digitaal geld dat uitgegeven is door een centrale bank. CBDC is een puur digitale versie van een nationale munteenheid.
CBDC is de laatste tijd veel in het nieuws, omdat er daadwerkelijk plannen zijn om deze in te voeren in de eurozone. De invoering ervan kan nog wel tot 2028 duren, maar het is een hot topic. Voorstanders en tegenstanders hebben verhitte debatten.
In dit artikel gaan we je vertellen wat CBDC is, waarom men het in wil voeren en wat we eraan kunnen hebben.
Waarom moet dit er eigenlijk komen?
Wat is er mis met het banksysteem dat we hebben? Waarom moeten we de boel op stelten zetten met een nieuwe vorm van digitaal geld? Eigenlijk is het idee van een CBDC een reactie op de buitenwereld. Hoe zit dat?
Libra van Facebook
Toen Facebook in 2019 aankondigde dat ze een eigen globale digitale munt wilden invoeren, de Libra, zagen banken en beleidsmakers dat dit soort munten een bedreiging kunnen vormen voor nationale munten. Ook beseften ze dat centrale banken het lastiger zouden krijgen om monetair beleid te gaan voeren als er meer van dit soort initiatieven komen.
De Europese Centrale Bank onderzoekt sindsdien de mogelijkheden op het gebied van een digitale euro.
Andere bedreigingen voor de euro
Grote bedrijven als Visa, Mastercard, PayPal en American Express kunnen veel van de betalingsmarkt opslokken. Hoe meer mensen gebruik maken van deze diensten, hoe minder het beleid van de centrale banken effectief kan zijn.
Ook de opkomst van cryptocurrency is een bedreiging voor centrale banken. Een alternatief peer to peer betalingssysteem, waarbij een bank zelfs niet eens nodig is, heeft grote implicaties voor het bankensysteem en hun beleid.
De blockchain technologie
Het is niet zeker of CBDC gebruik gaat maken van blockchain, maar het is wel mogelijk. Door het succes van blockchain in de crypto wereld en zijn vele toepassingsmogelijkheden, zien veel centrale banken hier wel wat in.
Hoe werkt CBDC?
Een digitale euro zul je kunnen stallen in een digitale wallet. Je mag zelf kiezen bij welke financiële instelling je een wallet opent. Een bank zal verplicht worden om je een gratis wallet aan te bieden, waarschijnlijk mag je er meerdere hebben met een saldolimiet van een paar duizend euro, zodat je er geen spaarrekening van kunt maken.
Transacties zullen niet te zien zijn voor banken of de overheid, een goede reden om er gebruik van te maken voor je dagelijkse boodschappen en kleine betalingen. Zo weet niemand dat je bij de Aldi shopt! Het lijkt erg veel op een gewone rekening met een pinpas, buiten de limiet.
CBDC is het equivalent van fiatgeld en het is dus een wettig betaalmiddel. Als je gaat winkelen, moeten winkeliers dit aannemen als ruilmiddel.
Waarschijnlijk zal er een retail CBDC komen voor burgers en bedrijven en een wholesale CBDC voor banken onderling en de centrale bank.
Vormen van geld
Op dit moment kun je globaal op twee manieren betalen, namelijk met giraal geld (dit is geld op een commerciële bank) en met chartaal geld (dit is papiergeld). De Europese Commissie onderzoekt nu naar de mogelijkheden van een derde betalingswijze, CBDC. Een digitale euro staat op de balans van een centrale bank, waarbij de waarde gegarandeerd wordt.
Central Bank Digital Currency is dus digitaal geld, dat uitgegeven is door een centrale bank. Dit betekent dat het publiek geld is, in tegenstelling tot geld dat je stalt bij commerciële banken. Dat is privaat geld. Zij mogen tot op zekere hoogte bepalen wat zij met jouw geld gaan doen. Dat brengt flinke risico’s met zich mee, zoals we in 2008 hebben kunnen zien tijdens de financiële crisis.
Fractioneel bankieren, too big to fail
Banken kunnen failliet gaan, centrale banken niet. Aangezien centrale banken niet werken met fractionele reserves kan er ook geen bankrun ontstaan, zoals bij DSB Bank. Centrale banken hoeven ook geen winst te maken, een extra veiligheidspal. Alleen in België (50 procent), Zwitserland en de Verenigde Staten hebben ze een commerciële centrale bank.
Na 2008 kwam het besef dat een bankensysteem met spelers die “too big to fail” waren geen veilige manier is om het betalingssysteem te regelen. Met CBDC kan de economische macht van de commerciële banken dus wat getemperd worden, al zijn er geen plannen om ze te vervangen. Ook kan het gebruikt worden om meer monetaire controle te krijgen over de stabiliteit van de euro.
Is CBDC cryptocurrency?
Als een centrale bank gaat werken met CBDC kun je natuurlijk niet met willekeurige nodes gaan werken die het gedistribueerde grootboek gaan bijhouden, zoals in veel blockchains van grote cryptocurrencies. Er zullen goedgekeurde bedrijven of instanties zijn die het grootboek gaan bijhouden, tenminste als CBDC met blockchain gaat werken.
Daarom is CBDC geen cryptocurrency, omdat het gecentraliseerd is. Ook is de “Distributed Ledger Technology” nog niet voldoende ontwikkeld voor aantallen transacties, zoals die in ons betalingsverkeer voorkomen.
Eigenschappen van CBDC
De digitale euro zal geen programmeerbaar geld zijn, zo verzekeren ze ons. Dit is een van de angsten onder tegenstanders van CBDC, dat je dit geld alleen voor bepaalde dingen mag gebruiken of dat de koop van bepaalde dingen verboden is. Dit moeten we natuurlijk eerst nog maar eens zien!
Ook andere sturingsmogelijkheden zullen niet ingeprogrammeerd worden, zoals een uiterste datum waarop hij gebruikt moet zijn, zoals bij cadeaubonnen, of andere sturende factoren.
CBDC zal veel veiliger zijn dan bankbiljetten en giraal geld. Toch zijn er nog twijfels over de mogelijkheid van hacken van het systeem. De overheid en IT systemen zijn nogal een twijfelachtig paar!
De centrale bank en de politiek
Centrale banken moeten volgens de politiek het financiële landschap in goede banen leiden. Zij sturen belangrijke processen, zoals de rentestand en de geldvoorraad. Hiermee willen zij de economie in de juiste richting krijgen.
Door het veranderende financiële landschap, zoals FinTech, cryptocurrency, DeFi en schaduwbankieren (bedrijven die geen banklicentie hebben maar wel bankieren), hebben centrale banken ingezien dat zij met de tijd mee moeten gaan. Zo is het mogelijk geworden dat ze nu nadenken over CBDC op een blockchain.
Gezien de bedreigingen voor bankieren willen de centrale banken iets tegenover particuliere initiatieven zetten. Als ze niets doen kan het zo zijn dat commerciële partijen waar ze geen invloed op hebben, zoals Meta, traditionele banken voorbij gaan streven en het hele idee van fiatgeld op zijn kop gaan zetten.
Met de komst van een digitale euro zal de centrale bank via de politiek uiteindelijk een munt hebben met een gegarandeerde waarde, die in publieke handen is en waarmee niet gemanipuleerd kan worden, hetgeen met geld dat je stalt bij een commerciële bank wel kan.
Hoe zal een centrale bank CBDC introduceren?
Er zijn een paar mogelijkheden:
- De centrale bank neemt de rol over van commerciële banken. CBDC kun je dan in een wallet aanhouden. Deze optie is minder waarschijnlijk, omdat het te revolutionair zou zijn. Commerciële banken hebben in dit scenario nog maar een heel beperkte functie.
- Commerciële financiële instellingen doen de KYC en gegevensbeheer en centrale banken houden reserverekeningen aan voor elke instelling. Dit gebeurt al in China, waar de WeChat app betalingen van klanten bij de centrale bank stallen.
- Activa van commerciële banken worden volledig gedekt door centrale bank reserves. Dit zou vrijwel een einde maken aan fractioneel bankieren. Dit scenario is ook niet heel waarschijnlijk, gezien de risico’s.
- Het vierde scenario is een combinatie van deze drie.
We gokken erop dat scenario twee het meest plausibele is.
Een korte geschiedenis
In de jaren 90 gaf de centrale bank van Finland een e-money card uit. In 2003 werd deze vorm van digitaal geld weer opgeheven vanwege de hoge kosten.
In 2014 begon de centrale bank van China het idee van een CBDC te onderzoeken.
Van 2014 tot aan 2018 had Ecuador een mobiel betalingssysteem dat jammerlijk faalde. De centrale bank wist geen hyperinflatie te voorkomen in het verleden, dus niemand vertrouwde zijn geld toe aan een systeem dat deze centrale bank invoerde.
In 2019 liet Facebook weten dat ze een globale munt, de Libra, wilden invoeren. Sindsdien zijn centrale banken bezig met het publiek op te warmen voor CBDC, omdat dit soort digitale munten een bedreiging vormen voor monetair en politiek beleid.
In 2020 publiceerde de ECB een rapport over de digitale euro in de eurozone. Vanuit verschillende perspectieven werd gekeken hoe ze een CBDC konden invoeren. Zo werd het uitgeven van digitale euro’s via smart contracts op een blockchain bekeken.
In 2021 werd vooral onderzoek naar CBDC door de ECB gedaan.
In 2022 kondigde de ECB een samenwerking aan met onder anderen Amazon en CaixaBank, waarbij het doel was om interfaces voor het gebruik van CBDC te ontwikkelen.
In 2023 stelde de Europese Centrale Bank plannen voor om een regelboek te introduceren voor een digitale euro. De Europese Commissie heeft in dit jaar ook een wetsvoorstel ingediend om de digitale euro in te voeren. De uiteindelijke beslissing ligt bij de EU landen en het Europees Parlement, die hierover nog steeds debatteren.
De verwachting is dat een definitieve beslissing hierover pas in 2027 komt en dat de invoering wel tot 2028 kan duren.
China is de eerste grote economie die CBDC heeft ingevoerd in 2021. De digitale yuan (ook wel renminbi genoemd), hun nationale munt, wordt al veel gebruikt.
Welke landen gebruiken CBDC?
Landen die samen goed zijn voor rond de 98 procent van het globale BBP onderzoeken de invoering van een CBDC. De vraag is dus waarschijnlijk niet of, maar wanneer CBDC een gewoon onderdeel is geworden van onze monetaire wereld.
Hoe ziet het CBDC landschap er nu uit?
Bron: Atlanticcouncil.org
China heeft al jaren een CBDC en betalingen in deze digitale renminbi of yuan overtreffen inmiddels de $1000 miljard.
Rond de 45 landen werken op dit moment met pilot programma’s.
Een aantal landen heeft zijn eigen cryptocurrency gelanceerd, zoals de Petro in Venezuela en de Sovereign op de Marshall Eilanden. Een aantal landen probeert internationale sancties te omzeilen met een eigen CBDC of cryptocurrency.
De Bahama’s, Jamaica en Nigeria hebben inmiddels een volle CBDC ingevoerd, retail en wholesale. Retail CBDC wordt het meeste gebruikt.
De eerste retail CBDC werd in 2019 ingevoerd in de Bahama’s. Dit is de Sand Dollar, die aan de US dollar is gekoppeld qua waarde. Het doel ervan is om meer financiële inclusie te bevorderen en een sterker betaalsysteem te hebben.
Lessen geleerd van de eerste CBDC, de Bahama Sand Dollar
De Bahama’s zijn een prima plek om te onderzoeken hoe een CBDC eigenlijk zou moeten uitzien om aan te slaan bij het grote publiek. Op dit moment is het nog steeds een heel marginale munt ten opzichte van de officiële munt van de Bahama’s, die gewoon prima werkt. Waar moet een CBDC dan aan voldoen om populair te worden als betaalmiddel?
- CBDC moet zo attractief mogelijk zijn voor individuele gebruikers. Dit klinkt simpeler dan het is. Overheden en centrale banken hebben de neiging om allerlei voordelen voor het collectief op te noemen, zoals gemakkelijk belasting innen, fraude tegengaan, de schaduweconomie (zwart werken, zwart geld) vernietigen, enzovoorts. Dan zal het volk er juist voor kiezen om CBDC niet te gaan gebruiken. Zij zullen dit wel doen als CBDC sneller, goedkoper, veiliger en gemakkelijker is, met meer privacy dan bij traditioneel geld.
- Het grote publiek moet begrijpen welke problemen CBDC oplost. Als politici en centrale bankiers niet duidelijk maken welke grote systeemproblemen CBDC oplost, zal het volk CBDC niet gaan gebruiken. Ze hebben toch regulier bankgeld?
- De Sand Dollar heeft voordelen voor individuen en bedrijven, omdat het publiek geld is en geen privaat bankgeld. Het volk weet vaak niet eens hoe bankgeld gecreëerd wordt. Je zult het volk dan eerst het financiële stelsel moeten uitleggen, anders is het een ver van mijn bed show. Zo zijn er ook nog twee soorten accounts met andere limieten. Veel inwoners van de Bahama’s snappen hier niets van en vragen zich af waarom je voor de eerste soort anoniem mag blijven en voor de tweede niet. Dit soort onverklaarde voorwaarden maakt dat een bevolking wegblijft van CBDC. Het volk moet precies weten welk probleem CBDC oplost.
- Het invoeren van CBDC zal veel tijd kosten. Als centrale banken gehaast van alles gaan invoeren, zal het publiek wegblijven van CBDC. Het volk moet CBDC gaan gebruiken, zoals ze dat nu doen met bankgeld. Gewoonte baart vertrouwen en adaptatie. Een nieuwe vorm van geld heeft tijd nodig om zich te vestigen, net zoals cryptocurrency dat nodig had. In de Bahama’s zijn er soms evenementen waar je alleen maar met de Sand Dollar kunt betalen. Zo kun je het netwerkeffect verhogen zonder dat het pijn doet. Je bent immers niet verplicht om te gaan! Dit soort acties werken beter dan de harde hand van dwang, zoals belasting verplicht betalen in Sand Dollars. Je laat het organisch groeien en kunt mettertijd je hoofddoelen uitrollen, namelijk het depositogarantiestelsel uitfaseren en monetair beleid via CBDC aansturen. Want een CBDC dat eeuwig bestaat naast een bankenstelsel met depositogarantie is een zinloze bezigheid.
Wat zijn de voordelen van een CBDC?
- Realtime snelle geldoverdracht van betaler aan ontvanger zonder tussenpartij.
- Financiële inclusie van burgers die geen rekening krijgen bij een commerciële bank.
- Overheden kunnen betalingsstromen volgen en zijn er sneller bij als er fraude wordt gepleegd. Belasting innen wordt eenvoudiger. Sommige burgers, vooral fraudeurs en leden uit de schaduweconomie, maken zich hier ook zorgen over.
- De centrale bank kan veel directer ingrijpen in de economie, omdat ze rechtstreeks geld kan pompen in de maatschappij, zoals helikoptergeld. Nu moeten zij dit via een omweg doen door bijvoorbeeld Quantitative Easing, waarbij de verruiming van de geldvoorraad vooral bij de rijke mensen en bedrijven terechtkomt.
- Het depositogarantiestelsel kan wellicht op de schop en dat zou een enorme last van de schouders van de maatschappij zijn.
- Offline betalen.
- Het is publiek geld, waar het volk van zal profiteren.
- Minder afhankelijkheid van grote bedrijven die aan schaduwbankieren doen.
- De centrale bank staat garant voor je geld, terwijl dit bij een commerciële bank niet zo is, zoals we in 2008 hebben kunnen zien.
- Het is de bedoeling dat je met CBDC nog gemakkelijker kunt werken dan met geld op een bankrekening.
- Winkeliers hebben minder kosten met een digitale euro en producten kunnen daardoor goedkoper worden.
- Burgers hebben gratis bankrekeningen bij een centrale bank, die immers geen winstoogmerk heeft.
- Fractioneel bankieren is eigenlijk heel gevaarlijk, daarom is full reserve banking de toekomst bij een CBDC. Er komen geen bankruns meer, de economie wordt voorspelbaarder en instrumenten van de centrale bank werken veel preciezer. CBDC kan zorgen voor grote financiële stabiliteit.
- Een backup systeem, voor als commerciële banken falen.
Wat zijn de nadelen van een CBDC?
- Hoewel ons wordt verzekerd dat de privacy gewaarborgd zal zijn, kan dit met de komst van andere leidende politieke partijen anders worden.
- Het uitrollen en onderhoud van de technologie kan erg duur zijn.
- CBDC zal niet programmeerbaar zijn volgens de centrale bank, maar het kan wel. Dit is ook weer afhankelijk van wie de leiders zijn. Je mag er alles voor kopen, zolang het maar eieren zijn! Of geen tabak, van dat laken een pak.
- Technologische infrastructuur kan gehackt worden en de overheid heeft bewezen dat ze hun IT zaakjes vaak niet op orde hebben.
- Aangezien er een maximale hoeveelheid is die je mag oppotten, zoals het er nu naar uitziet, ben je nog steeds afhankelijk van commerciële banken.
- Centralisatie van macht over het geldsysteem kan ertoe leiden dat dissidente burgers of bedrijven met een druk op een knop verwijderd worden uit het nieuwe systeem.
- Burgers hebben nauwelijks invloed op het invoeren van een digitale euro en dat vinden ze vaak ondemocratisch.
De toekomst van CBDC
De grote vraag is: vertrouw je een commerciële partij meer dan de overheid? Zowel banken als overheden hebben ons teleurgesteld qua betrouwbaarheid. De banken “kunnen niet met geld omgaan” en de overheid is “onhandig” op het gebied van informatietechnologie! Misschien moeten ze het daarom dan maar samen doen.
Vernieuwingen op het gebied van fiatgeld en betalingen kunnen heel bedreigend zijn voor mensen, maar als we kijken naar de invoering van pinnen is dit eigenlijk heel goed gegaan. De verwachting is dan ook dat er in het begin veel weerstand is, totdat blijkt dat er eigenlijk niks aan de hand is en dat alles goed gaat, hopelijk.
“CBDC is het antwoord op een probleem dat we nog zoeken”, hoorden we iemand beweren. Grappig gezegde! Het probleem hebben we inmiddels wel benoemd in deze tekst. Of het antwoord gaat werken zal van een groot aantal factoren afhangen en staat in de sterren geschreven.
