Foto: Alexandru Chiriac/Shutterstock
Zoals door Arjen Lubach al werd aangehaald schijnt ons geliefde blauwe sociale medium nepnieuws te verspreiden, privacy van gebruikers te schenden en nu óók nog eens zo lek als een mandje te zijn. Privacy lijkt weer hot topic en de nonchalante houding die vaak gepaard gaat met de uitspraak ‘mij interesseert het niet, want ik heb toch niets te verbergen’ is op zijn retour. Wellicht ontstaat zo langzamerhand de vraag naar een social media platform dat draait op een decentraal netwerk, waar niemand en tegelijk iedereen de dienst uitmaakt, veiligheid wordt gewaarborgd en er geen persoonlijke gegevens worden verzameld om de zakken van een beheerder te vullen.
Weet wat je deelt
Nog even terug naar Facebook’s laatste flater. Via Facebook kwam data van maar liefst 89 miljoen mensen bij het campagnebedrijf Cambridge Analytica terecht. Ach ja, kan gebeuren, zou je kunnen denken. Echter blijkt dat de heer Zuckerberg al in 2015 op de hoogte was van het lek. Foute boel. Vorige maand, op 21 maart 2018, maakte Zuckerberg hiervoor zijn verontschuldiging. Een mea culpa dat voor sommigen oogt als een ‘sorry I got caught’ om gezichtsverlies te beperken. Het probleem wat lijkt te spelen is dat we niet alleen maar delen met en onder elkaar. We delen ook een hoop informatie met het bedrijf Facebook. Deze informatie wordt vervolgens gebruikt om advertenties te plaatsen en zo geld binnen te harken. Te harken ja, want Facebook is een miljardenbedrijf met een beurswaarde van $477 miljard. Hoe meer data Facebook over haar gebruikers vergaart, des te meer gerichte advertenties er geplaatst kunnen worden. Meer en vooral beter op het publiek afgestemde advertenties leiden tot meer omzet. Wil je een keer inzage in de gegevens die Facebook over de jaren heen van je heeft verzameld? Download dan een keer een kopie van je Facebook-gegevens. Kijk niet gek op als je zelfs je belgeschiedenis en je surfgedrag tegenkomt. Facebook blijkt 29.000 categorieën te hebben om gebruikers aan toe te kennen. Ik herhaal het maar even; 29.000! Alles om je klik- en koopgedrag te monitoren ten behoeve van advertenties. Wees er dus van bewust dat Facebook echt niet alleen maar data opslaat die je moedwillig op je toetsenbord in tikt. Big brother’s watching you en de gevolgen zijn zelfs merkbaar buiten het wereldwijde web. Zo doet het verhaal de rondte dat het Cambridge Analytica lek invloed gehad zou hebben op de presidentscampagne van Donald Trump. De vraag rijst of we zoveel persoonlijke informatie wel gecentraliseerd willen laten beheren en willen toevertrouwen aan een enkel bedrijf met enorme invloed.
Gecentraliseerde systemen
Facebook is een gecentraliseerd systeem waarbij elke gebruiker het door Facebook beheerde netwerk nodig heeft om met elkaar te communiceren. Dit betekent dat het bedrijf, tot op zekere hoogte, kan doen wat het wil met de informatie die het in beheer heeft. Dit betekent ook dat er vertrouwen nodig is. Ondanks wet- en regelgeving moeten we Facebook op diens blauwe ogen vertrouwen zorgvuldig met onze persoonlijke data om te gaan. Het is namelijk maar gedeeltelijk het geval dat je als gebruiker zelf zorg kan dragen voor de veiligheid van jouw gegevens. Meer dan een sterk wachtwoord hanteren en bewust zijn van je surfgedrag kan je praktisch niet doen. De servers van Facebook kunnen namelijk ten alle tijden gehackt worden en ook het recente lek was niet als gebruiker te voorkomen. Het is onderaan de streep dus een vertrouwenskwestie.
Gecentraliseerde systemen kampen ook met een gebrek aan transparantie. Wat er achter de schermen bij Facebook gebeurt is toegankelijk voor een select groepje mensen. Hoewel je hoogstwaarschijnlijk het idee hebt veel gegevens en instellingen te kunnen zien op Facebook, ben je er ook bewust van dat een hoop niet zichtbaar is en uiteindelijk Facebook beslist wat het gebruikers wel of niet laat weten. Het feit dat Zuckerberg al in 2015 op de hoogte was van het Cambridge Analytics lek en het nu in 2018 pas aan het licht komt, is hier een goed voorbeeld van. Ook transparantie is in een gecentraliseerd systeem dus een kwestie van vertrouwen.
Naast het benodigde vertrouwen is er ook afhankelijkheid. Doordat het beheer van Facebook gecentraliseerd is, zijn wij als gebruikers afhankelijk van de service die wordt verleend. Is er down-time op de servers van Facebook en zijn daardoor bepaalde diensten niet beschikbaar? Dan heb je als gebruiker geen keus en moet je tijdelijk een alternatief tijdverdrijf zoeken.
Blockchain
En daar is dan de blockchaintechnologie; het staaltje informatietechnologie dat wellicht uitkomst biedt als het gaat om privacy, veiligheid en transparantie. Kort gezegd is een blockchain netwerk een decentraal ontworpen netwerk waarbij gebruikers met elkaar kunnen communiceren zonder tussenkomst van een derde partij. Dit houdt in de praktijk in dat er geen beheerder is die het verloop en de ontwikkeling van het netwerk bepaalt. Ook kent een blockchain netwerk geen down-time omdat het netwerk draaiende wordt gehouden door de gebruikers zelf. Doordat het netwerk wordt onderhouden door gebruikers van het netwerk zelf is geen enkel blockchain netwerk, tot op de dag van vandaag, ooit gehackt. Er is namelijk geen centrale server die kan worden aangevallen. Mocht de computer van een gebruiker bijvoorbeeld geïnfecteerd raken met een virus, waardoor het niet meer kan deelnemen aan het netwerk, dan wordt het netwerk alsnog draaiende gehouden door de computers van andere gebruikers. Wellicht kan je je platformen zoals Napster, Kazaa en Limewire nog herinneren. Deze platformen werken, net zoals torrents overigens, met hetzelfde principe van een decentraal netwerk waarbij je direct van verzender naar ontvanger data kan delen.
Als kers op de taart is er volledige transparantie. Elke vorm van dataoverdracht is voor elke gebruiker in te zien. Een praktisch voorbeeld zijn de financiële transacties die zijn gemaakt met Bitcoin. Bitcoin draait ook op een blockchain netwerk waardoor het mogelijk is om zelfs de allereerste financiële transactie in te zien; transparantie voor het hele netwerk en alle gebruikers. Lees hier meer over blockchain.
Match made in heaven?
Klinkt natuurlijk prachtig, bovenstaande uitleg, maar wat heeft dit te maken met Facebook en social media an sich? Facebook geniet op het moment de mogelijkheden van een gecentraliseerd systeem om zo geld in het laatje te brengen. Sterker nog, de mogelijkheden om gebruikersdata te vergaren en te analyseren worden flink uitgemolken om de omzet te verhogen. Je zou denken dat Zuckerberg het niet nodig heeft met een vermogen van een krappe $70 miljard, maar ach waarom ook niet? Goed, ik dwaal af. Een gecentraliseerd systeem lijkt zich dus te lenen voor een onevenredige verdeling van macht met alle gevolgen van dien.
Blockchaintechnologie lijkt hierin uitkomst te kunnen bieden door meer mogelijkheden voor verhoogde privacy, veiligheid en transparantie aan te reiken. Doordat de wereld van blockchaintoepassingen nog flink speculatief is, is het makkelijk te verzeilen in utopisch denken, maar laten we voor het gemak het glas als halfvol beschouwen. Denk een social media platform in dat draaiende wordt gehouden door de gebruikers zelf. Een percentage van de gebruikers heeft een computer of server draaien om er zo voor te zorgen dat het platform geen down-time kent. Valt de computer van een gebruiker uit of geeft één van de servers de geest, dan neemt de rest van het netwerk de verantwoordelijkheid om rekenkracht te leveren over. Hetzelfde principe geldt voor hacken. Waar de centrale servers van Facebook gehackt kunnen worden kan dit binnen een blockchain niet. Desnoods worden de computers en servers van hordes gebruikers gehackt, in theorie kan het netwerk blijven draaien op een enkel systeem.
Omtrent gebruikersdata in een blockchain is er ruimte voor democratische besluitvorming. Er is immers geen tussenpartij die de communicatie tussen Pietje en zijn crush Anna bewerkstelligt en monitort, dus ook geen gezaghebber die de lakens uitdeelt als het gaat om welke informatie van een gebruiker nodig is en wat wel en niet gedeeld wordt. Het is dus mogelijk om een consensus-systeem te hanteren waarbij letterlijk iedere gebruiker zijn stem mag laten horen als het gaat om het gebruik van gebruikersgegevens. Zo beslis je samen welke gebruikersgegevens er nodig zijn voor het gebruik van het netwerk en wat wordt gedeeld met een ander.
Een social media platform op een blockchain netwerk biedt ook volledige transparantie. Dit klinkt wellicht eng als je denkt aan het feit dat alle gebruikers het kunnen lezen dat je gister je vriendinnen hebt bericht dat je vanmorgen, na een avondje in de kroeg, ontwaakte naast de plee van diezelfde kroeg. Echter, steekt de eerder beschreven democratische besluitvorming met betrekking tot het gebruik van gebruikersgegevens hier een stokje voor. Als we collectief besluiten dat niemand elkaars gesprekken kan lezen, dan is dit ook echt voor niemand mogelijk. Transparantie is namelijk een groot goed. Hoe vaak komt het wel niet voor dat mensen via Facebook worden opgelicht? Je koopt kaartjes van één of andere flapdrol die er op staat dat je je zuurverdiende geld eerst overmaakt om er daarna achter te komen dat je op de dag van het concert niet binnen komt. Je vindt je droomappartement in Amsterdam, maar moet van de eigenaar eerst een borg overmaken van 1000 euro. Hij stuurt je de sleutel dan per post aangezien hij vrijwilligerswerk doet voor het Rode Kruis na een overstroming in het buitenland. Lief toch?! Vaak genoeg zijn dit soort oplichters niet te traceren. Is dit gebeurt via social media op een blockchain netwerk? Dan is de dader zo achterhaald.
Huidige ontwikkelingen
Als de combinatie van social media en blockchain je als muziek in de oren klinkt, dan kunnen we handen schudden. Er zijn momenteel een aantal projecten die zich richten op deze ontwikkeling waar je wellicht ook wel handen mee kan schudden. Het moet gezegd worden dat geen enkel project op dit moment in de buurt komt van wat Facebook aan features te bieden heeft, maar het prille begin is er en die smaakt naar meer.
Sapien.network
Sapien.network is een ‘social news’ platform wat bijna volledig aanpasbaar is. De ontwikkelaars achter het project beschrijven het platform als een alternatief voor Facebook en Google. Het netwerk heeft, naar eigen zeggen, de gebruikers en waarheid hoog in het vaandel staan. Financieel gewin behoort niet tot de kernwaarden van het sociale netwerk. Zo biedt het een platform om creatieve content te delen zonder tussenkomst van een centrale bemiddelaar.
Steemit
Dit netwerk beoogt een sociaal netwerk te bouwen op een blockchain, waarop gebruikers creatieve content kunnen tentoonstellen en verhandelen. Ook hier is het van cruciaal belang dat er geen bemiddelende partij aanwezig is. Elke cent die een koper voor een product of dienst betaalt gaat linea recta naar de verkoper. Het verhandelen werkt niet met fiduciair geld, maar met een zogeheten ‘token’ die een bepaalde waarde heeft op het netwerk.
Sola
Sola is een hybride systeem van allerlei soorten media en een sociaal netwerk. Dit netwerk wordt beheerd door een AI (kunstmatige intelligentie) en door alle gebruikers. Het platform heeft wereldwijd 700.000 gebruikers. Gebruikers posten content en de AI past algoritmes toe om de berichten te verspreiden.
Indorse
Het laatste voorbeeld heeft iets weg van LinkedIn, maar werkt uiteraard ook gedecentraliseerd. Het platform gebruikt verschillende methoden om de vaardigheden van gebruikers te valideren op een objectieve manier. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een consensusmodel op het decentrale netwerk om zo overeenstemming te bereiken met betrekking tot de validatie van iemands vaardigheden. Met dit validatiesysteem wordt er gestreefd naar een platform met profielen die zo waarheidsgetrouw mogelijk zijn.
De vier bovenstaande voorbeelden geven een klein kijkje in de huidige ontwikkelingen op het grensvlak van social media en blockchain. Zoals eerder al beschreven zijn dit nog geen volwassen tegenhangers van Facebook of Instagram. Desondanks blijft het een stap in de goede richting. Een richting waarin het belang van de gebruikers boven dat van de hebzuchtige heersers staat.
